Đumbir

07.04.2020

Đumbir (Zingiber officinalis)

Đumbir je porijeklom iz jugoistočne Azije. Uzgaja se u mnogim tropskim regionima svijeta, naročito na Jamajci, jugu Kine, Indije i zapadne Afrike.

Divlji oblik đumbira nije poznat, ali postoji mnogo hemotipova koji su se razvijali tokom vremena. Jamajski đumbir smatra se najboljom od brojnih komercijalnih sorti (imenovanih prema porijeklu), kao što su bengalski i australijski đumbir.

Za uzgoj đumbira potrebna su vlažna, djelimično zasjenjena mjesta s plodnim, rastresitim tlom. Najoptimalnija temperatura je 24C. Višegodišnja je zeljasta biljka, rastom slična trstici, dostiže visinu do 120 cm, ima izdužene listove i sitne žute cvjetove.

Rizom (podzemni podanak) sadi se u proljeće, a vadi nakon 8 do 10 mjeseci.

Ima aromatičan miris, ljut okus i blijedo žutu boju.

U Kini se đumbir uzgaja i koristi već hiljadama godina, poznat je po svojim ljekovitim svojstvima i koristi se u tradicionalnoj kineskoj medicini. Zbog uticaja na funkcionalne sisteme slezene i želuca, koristi se protiv bolova u stomaku, mučnine, povraćanja i proljeva. Upotrebljava se i kod bolesti plućnih funkcija sa infekcijama respiratornog trakta.

SASTOJCI I EFEKTI

Korijen đumbira sadrži oko 5-8% smole (oleoresin), koja se sastoji od neisparljivih frakcija tvari i esencijalnog ulja. Količina esencijalnog ulja je od 1,0-4,3%. Uglavnom su to seskviterpeni, kao zingiberen (30%), ar-curcumen, β-bisabolen (10-15%) ili zingiberol, koji je važan za miris.

Ljut ukus đumbira potiče od neisparljivih fenolskih aktivnih sastojaka - gingerola: 6-gingerol, 8-gingerol i 10-gingerol kao i šogaoli: 6-shogaol, 8-shogaol i 10-shogaol, koji nastaju iz gingerola, u postupku dehidracije (odvajanja vodonika) pri visokim temperaturama. Oni pospešuju izlučivanje pljuvačke i želučanog soka, stimulišući termoreceptore u oralnoj sluznici, djeluju kolagogno (povećavaju stvaranje i izlučivanja žuči), a povećava se i tonus i stimulacija crijevne peristaltike.

Đumbir sadrži i nekoliko dijarilheptanoida (npr. gingerenon A i B), kao i organske kiseline, derivate hidroksicinaminske kiseline (posebno ferulinske kiseline), masti i šećer.

Dijarilheptanoidi inhibiraju stvaranje prostaglandina, koji obavljaju različite funkcije u tijelu i izmedju ostalog učestvuju u nastajanju povišene temperature, bola i upale. Pojednostavljeno, korijen đumbira pokazuje protivupalna, antipiretska i analgetska svojstva.

Rizom đumbira ima i antiemetički efekt (potiskuje nagon povraćanja) zahvaljujući gingerolima i šogaolima - posebno kada se koriste lipofilna ekstrakcijska sredstva.

Šogaoli i gingeroli imaju inhibitorni učinak na oslobađanje histamina, kao i izraženu antioksidacijsku snagu.

Ekstrakti đumbira imaju antibakterijske učinke - protiv gram-pozitivnih i gram negativnih mikroba, kao sto su Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus, Salmonella typhi, E. coli, Proteus mirabilis, takodje i blaga antifungalna svojstva. Uz to, gingeroli i šogaoli imaju anti-shistosomalna svojstva, pa se upotrebljavaju i kao potencijalno sredstvo protiv šistosomioze.

Đumbir poboljšava antioksidativnu aktivnost jetre i ima antihepatoksično djelovanje. Djeluje i antihipertenzivno - blokadom kalcijevih kanala, a žvakanje đumbira podstiče širenje perifernih krvnih kapilara. Inhibiranjem agregacije trombocita pozitivno utieče na zgrušavanje krvi, a ima efekta i na smanjenje lipida (LDL).

INDIKACIJE

Korijen đumbira koristi se kod gastritisa i gubitka apetita. Zbog izraženog antiemetičkog efekta posredovanog gingerolima i šogaolima, đumbir se pokazao koristan u kinetozi (bolest kretanja, morska bolest).

Istodobna antihipertenzivna i antidijabetička svojstva čine đumbir prikladnim sredstvom za profilaksu i terapiju arteriosklerotičnih promena. Dokazan je i terapeutski učinak kod reumatskih bolesti, zbog njegovih protuupalnih svojstava. U narodnoj medicini đumbir se preporučuje i kod neurastenije, kašlja, grlobolje i bolova u trbuhu.

Nuspojave, kao i interakcije, nisu poznate.

KONTRAINDIKACIJE

Trudnoća, ali samo zbog nedostatka opsežnih podataka i nejasne inhibicije sinteze tromboksana. U slučaju žučnih kamenaca upotrebljavajte samo nakon konsultacije sa ljekarom.

NAČIN PRIPREMANJA I DOZIRANJE

Koristi se kao čaj (infuzija, dekocija, macerat), tinktura/ekstrakt, ma-tična tinktura, gotovi ljekoviti proizvodi - monopreparacije, kombini-rani preparati.

Dnevna doza ekstrakta đumbira za odrasle je 2-4 g; kod djece od jedne do četiri godine 0,5g, od deset do 16 godina do 2g.